Kiedy pamięć słabnie

Wydolność pamięci stopniowo spada już od 25-30 roku życia, w wieku 60-70 lat jest wolniejszy a po 80 roku życia znacznie przybiera na sile. Największy deficyt dotyczy pamięci mechanicznej i bezpośredniej. Najdłużej utrzymuje się sprawność pamięci skojarzeniowej i logicznej, przy czym skojarzenia znane są lepiej zapamiętywane niż nowe. Lepsze wyniki uzyskuje się w testach rozpoznawania zapamiętywanych treści niż w testach swobodnego ich przywoływania z pamięci.

Dlaczego pamięć słabnie

Dwa wyjaśnienia procesy słabnięcia pamięci:

• Procesualne – pamięć jest procesem przebiegającym etapowo i wiąże się z procesami przetwarzania informacji, ponieważ one słabną, wobec tego pobieranie informacji z pamięci roboczej i magazynowanie w niej nowych informacji ulega osłabieniu. Słaba selektywność uwagi powoduje, że do pamięci przedostaje się mnóstwo informacji przypadkowych co powoduje „hałas neuronalny”, utrudnia selekcję, obróbkę i przerzucanie z jednego pola pamięci do innego przeciążając tym samym cały układ poznawczy. Niektórzy badacze wysunęli jednak wniosek, że co prawda nadmiar gromadzonych informacji spowalnia procesy zapamiętywania i przetwarzania sprzyja jednak gromadzeniu różnorodnych informacji co wiąże się z uzyskiwaniem mądrości w późnej dorosłości
• Systemowe – wiąże się z wyróżnieniem typów pamięci i różnic w jej dynamice
  • Pamięć proceduralna – utrzymuje się do późnych lat życia w stanie nienaruszonym, jej deficyty wynikają z ograniczeń aparatu ruchowego
  • Pamięć semantyczna- nie stwierdza się tu istotnych różnic związanych z wiekiem, wydolność tej pamięci jest związana z zasobami ugruntowanej wiedzy, zdolnościami werbalnymi i poziomem myślenia dialektycznego, im rozleglejsza wiedza tym mniej widoczne ubytki w tej pamięci, płynność językowa ułatwia dostęp do zasobów pamięci semantycznej. Kompetencje werbalne utrzymują się do późnej starości na wysokim poziomie. Myślenie dialektyczne zaś ułatwia porządkowanie materiału pamięciowego
  • Pamięć epizodyczna – badania dowodzą iż jest ona znacząca słabsza w okresie późnej dorosłości a najsłabsza w późnym okresie starości
  • Pamięć autobiograficzna – odgrywa ważną rolę  u starszych ludzi ale nie zajmuje centrum uwagi. Badania wykazały, iż wspomnienia z wczesnego okresu dzieciństwa należą do rzadkości a jeżeli się pojawiają to są negatywne. Najwięcej wspomnień pochodzi z okresu miedzy 10 a 30  rokiem życia, zaś za najważniejsze uznaje się te z ostatniej dekady życia. Wspomnienia ludzi starszych najczęściej pozbawione są szczegółów, zawierają ogólne informacje i próby ich interpretacji, co może świadczyć o potrzebie odkrywania w nich sensu z perspektywy całego życia

Procesy kodowania

Tutaj problemy są podobne jak u małych dzieci, ludzie starsi nie korzystają z mnemotechnik celem ułatwienia procesu zapamiętywania, dopiero gdy się im przypomni o takiej możliwości mogą z niej skorzystać. Możliwe iż problemy z kodowaniem wynikają z zaniechania niż utraty możliwości. Starsi ludzie często korzystają z pomocy zewnętrznych np. zapisywania sobie
Ciekawe są wyniki badań na osobach starszych mówiące o tym, iż wysoka samoocena i przekonanie o własnym wpływie na procesy pamięciowe poprawiają jej funkcjonowanie.

Czynniki biologiczne

Z czynników biologicznych wpływających na funkcje pamięci w szczególności pamięci roboczej jest gen APOE, który jest transmiterem cholesterolu i decyduje o odkładaniu się płytek starczych w mózgu. Pamięć osób będących nosicielami tego genu narażona jest na szybszą deterioracje i zarazem są to osoby w grupie ryzyka zachorowania na chorobę Alzheimera. Wpływ genów na pamięć wynosi od 32 do 70 %, ale jest widoczny wyraźnie dopiero po 80 roku życia.
 Przeczytaj także: Kilka słów o traumie… czy trudne doświadczenia mogą zmienić postrzeganie świata?
Zródło zdjęcia: Obraz Gerd Altmann z Pixabay