Przygotowanie do śmierci
Przebiega na wielu różnych poziomach. Na poziomie praktycznym może być to np. wykupienie polisy na życie, czy spisanie ostatniej woli. Starsi ludzie często czynią przygotowania do własnego pogrzebu i pochówku.Na nieco głębszym poziomie jest to dokonanie przeglądu życia o czym wspomniano wcześniej, nie ma jednak badań potwierdzających takie zachowania, ale wiadomym jest iż takie działania stanowią ważny element przygotowywania się do śmierci.
Jeszcze głębiej w okresie poprzedzającym śmierć zachodzą nieświadome procesy, które uznaje się za przygotowanie do śmierci i nazwane zostały końcowymi zmianami psychologicznymi. Do zmian takich należą:
- Mniej emocji
- Mniej introspekcji
- Mniej agresji i asertywności
- Bardziej konwencjonalni, potulni i ciepli, zależni
Stadia umierania wg Kübler-Ross
Elizabeth Kübler-Ross na podstawie własnych badań, stwierdziła, że Ci którzy wiedzą, że umierają przechodzą przez serię etapów, osiągając w końcu stan akceptacji. Spotkało się to z dużą krytyką i sama autorka przestała głosić że są one jasno określone i następujące po sobie kolejno, ale jej idee te stały się wpływowe a terminologia szeroko przyjęta więc warto się z nimi zapoznać. Kübler-Ross zaproponowała pięć stadiów procesu umierania:- Zaprzeczenie – negacja połączona z szokiem i niedowierzanie, pomaga sobie poradzić z informacją iż śmierć jest blisko, to psychologiczne reakcja obronna, która w niedługim czasie od diagnozy przechodzi w gniew
- Gniew – często wyraża się słowami „to niesprawiedliwe”, złość, agresja, obarczanie innych winą, może być kierowany do Boga, do lekarzy, czy też członków rodziny. Gniew jest reakcją nie tylko na sam fakt śmierci, ale też na poczucie utraty kontroli i bezradność
- Negocjacje – forma obronna, w której człowiek negocjuje z lekarzami, rodziną lub Bogiem, „ jeśli zrobię wszystko co nakazano to dożyję wiosny”, pertraktacje mają na celu przedłużenie życia
- Depresja – wobec wszelkich oznak postępującego pogarszania się stanu fizycznego następuje załamanie i człowiek pogrąża się w depresji, powiązanej z utratą sił i zapału do podejmowania dalszej walki. Według autorki jest to konieczny etap do uzyskania ostatniego stadium jakim jest akceptacja
- Akceptacja – kiedy wszystko zostaje już odżałowane następuje akceptacja tego co nieuchronne. Objawia się wyciszeniem, uspokojeniem, skierowaniem uwagi na własne wnętrze i świat wartości
Cierpienie
Należy podkreślić iż towarzyszem umierania i śmierci jest cierpienie. Czasem ma ono odzwierciedlenie w bólu i dolegliwościach fizycznych, a prawie zawsze w udrękach psychicznych umierającego i jego bliskich. Cierpienie psychiczne wiąże się z doświadczaniem różnego rodzaju obaw i leków, beznadziejności, utraty kontroli i sensu życia, niesprawiedliwości, żalu i goryczy, winy wstydu czy depresji, ale także buntu na własne lub cudze odejście. Wobec tego psychologowie kładą nacisk na rozpoznawanie dynamiki przeżywania procesu umierania i żałoby oraz zaakcentowanie konieczności tworzenia czasoprzestrzeni dla pełnego ich przeżywania.Źródło zdjęcia: Obraz Gerd Altmann z Pixabay
Przeczytaj także: Psychologiczny wymiar umierania i śmierci
