Mądrość pragmatyczna
Mądrość definiowana jako sztuka dobrego życia, jest uważana za charakterystyczną cechę starości i zarazem jedną z nielicznych pozytywnych cech w społecznym obrazie człowieka starego. Najważniejszymi jej składowymi są:- Właściwości systemy poznawczego – myślenie relatywistyczne i dialektyczne
- Cechy osobowości związane z poznaniem – samoświadomość i autorefleksja
- Panowanie nad własną perspektywą biograficzna
- znajomość ludzkiej kondycji,
- znajomość głównych celów i powinności życiowych,
- znajomość strategii planowania i działania w złożonych i niejednoznacznych sytuacjach, w warunkach niedoboru informacji i niepewności
- rozumienie różnorakich uwarunkowań życia i rozwoju człowieka, jego możliwości i ograniczeń
- głęboka świadomość przemijania i kresu życia.
Źródła mądrości
Mądrość rozwija się przez cale życie człowieka osiągając swój szczyt w dorosłości późnej (w 6 i 7 dekadzie) i może być zachowana nawet powyżej 80 roku życia. Warunkiem posiadania mądrości w późnej dorosłości jest jej zdobywanie we wcześniejszych fazach życia. Zależy to nie tylko od sprawności poznawczej jednostki, ale też od jej determinacji w dążeniu do sensownego życia, do doświadczania w szczególności w sytuacjach problemowych, a także od dostępności wzorów mądrego postepowania.Poziom zachowań znamionujących mądrość obniża się zazwyczaj po 75 roku życia, wraz z pogarszaniem się podstawowych funkcji poznawczych, takich jak tempo przetwarzania informacji, otwartość i płynność poznawcza. Zachowanie mądrości mimo deterioracji zdolności intelektualnych jest zjawiskiem fascynującym i trudnym do wyjaśnienie. Sprzyja mu zdrowie i zmian patologicznych zmian osobowościowych, aktywny tryb życia i refleksyjny styl życia. Jest to stan, który spotyka tylko około 5 % starszych osób.
Mądrość duchowa
Na mądrość możemy też spojrzeć z perspektywy filozoficznej. Widoczny jest w niej wymiar duchowy, kontemplatywny i moralny aspekt, związany z rozróżnianiem dobra i zła, praktykowaniem cierpliwości, prawości, pokory, radzenie sobie z ekstremalnie trudnymi sytuacjami.Dla człowieka starszego charakterystyczna jest mądrość duchowa. To niejako postawa życiowa przejawiająca się w całościowym ustosunkowaniu do świata i polega na przekierowaniu światopoglądu od materialistycznego i racjonalistycznego do kosmicznego i transcendentalnego dzięki czemu człowiek może ujrzeć własne życie w szerszym kontekście i odkryć w nim sens. Osiąganie mądrości duchowej jest uwarunkowane wolnością wewnętrzną i przekraczaniem własnych ograniczeń, uwolnienie się od osobistego punktu widzenia, dzięki czemu stosunek do świta ma charakter pozapodmiotowy.
Warunki sprzyjające
Starość sama w sobie nie warunkuje bycia mądrym, ani rozwoju duchowego, stwarza jedynie dla nich najdogodniejsze warunki a są nimi:- bogactwo doświadczeń, zwłaszcza doświadczenie przemijania, względności ocen, ograniczeń rozumu, możliwości sprawowania kontroli nad życiem oraz akceptacja ich
- wycofanie się z aktywnego życia bez poczucia żalu, a z poczuciem niezależności, co prowadzi do wyciszenia umysłu i stanowi kontekst głębokiego przezywania i zrozumienia
- prosty styl życia, wzmacniający rytualny charakter codzienności
- spadek energii życiowej sprzyjający refleksji i kontemplacji
Mądrość pragmatyczna daje poczucie bezpieczeństwa i pewność siebie, duchowa zaś głębokie poczucie sensu życia i wewnętrzny spokój. Mądrość pragmatyczna wyraża osobisty stosunek do życia i jest konsekwencją doświadczenia życiowego, duchowa zaś jest wolna od osobistego zaangażowania i i wymaga spełnienia warunku woli rozwoju
Przeczytaj także: Jak proces starzenia wpływa na odczuwanie stresu
Źródło zdjęcia: Obraz Georgi Dyulgerov z Pixabay
