Style funkcjonowania

1. Styl przystosowany aktywny – niezależny, charakteryzujący osoby zaangażowane w realizację celów, odczuwające satysfakcję z działania, pozostające w dobrych i żywych relacjach z innymi, radzące sobie z wyzwaniami codzienności.
2. Styl przystosowany bierny – zależny, nazwany też „stylem bujanego fotela”, charakteryzujący osoby, które cenią spokój, wycofujące się z aktywnego życia społecznego i zawodowego, z reguły akceptujące swoją sytuację życiową, traktujące ją jako uwolnienie od obowiązków, dostrzegający pozytywne aspekty emerytury, skoncentrowane głównie na przeżyciach wewnętrznych
3. Styl przystosowany obronny – charakteryzujący osoby, które radzą sobie ze stresem starzenia za pomocą zastępczych form aktywności, także przez nadaktywność, rygoryzm, sztywne postrzeganie norm. Osoby reprezentujące ten styl są na ogół mało refleksyjne, samowystarczalne, unikają bezczynności i pomocy innych
4. Styl nieprzystosowany, wrogości do otoczenia  -  charakterystyczny dla osób agresywnych, wybuchowych i podejrzliwych. Starość jest traktowana przez nie, jako okres wyrzeczeń, ubóstwa, zniedołężnienia i utraty sił. Zazdroszczą młodym ich wieku, nie mogą się pogodzić ze starością, a zarazem odczuwają lęk przed śmiercią.
5. Styl nieprzystosowany, wrogości do siebie - typowa dla ludzi o wyraźnie ujemnym bilansie życiowym, którzy niechętnie wracają do wspomnień, ponieważ w ich życiu było wiele zawodów i trudności. Reprezentują ją osoby mało aktywne i mało zaradne. Ludzie tacy mają pretensję do samych siebie. Śmierć traktują jako wyzwolenie od nieszczęśliwej egzystencji.

Ta i podobne klasyfikacje stylów zachowania w późnej dorosłości stały się podstawą sformułowania dwu głównych teorii wyjaśniających mechanizm adaptacji do starości. Są to:

Teoria wycofania

Zakłada, że osoba starzejąca się ma potrzebę oddalenia się od absorbujących ja obowiązków, zdystansowania się wobec nich, zwolnienia tempa życia. Jest ona przekonana o konieczności ustąpienia miejsca młodym. Wiąże się to z potrzebą oszczędzania zasobów energetycznych oraz unikania źródeł stresu, na który z wiekiem odporność słabnie. Wycofanie się z dotychczasowej aktywności i ograniczenie przestrzeni społecznej sprzyja refleksji nad życiem i jego sensem, pomaga w dokonywaniu bilansu życia i osiąganiu równowagi psychicznej.

Teoria aktywności

Zakłada, że potrzeba bycia aktywnym jest niezależna od wieki, a jej niezaspokojenie przyczynia się do obniżenia poczucia jakości życia i przyspiesza proces degradacji psychicznej. Dużo badań dowodzi, że osoby aktywne są nieco bardziej zadowolone z życia, zdrowsze i pozytywnie usposobione.
Teorie wycofania i aktywności wymagają weryfikacji gdyż upraszczają problem starzenia się w wymiarze społecznym i nie dostrzegają obronnego, kompensacyjnego aspektu aktywnego stylu funkcjonowania. Problem stylu życia ludzi starszych sprowadza się nie tyle do dynamiki zaangażowań ile raczej do dostosowania poziomu i rodzaju aktywności do indywidualnych potrzeb i możliwości. Aktywność zewnętrzna sprzyja lepszej jakości życia, chroni przed depresją, ale tego nie gwarantuje. Podobnie wycofanie, jeżeli jest zgodne z osobowością i temperamentem może pomagać w osiągnieciu dobrej jakości życia. U wielu osób wycofanie jest wynikiem zmęczenia pracą, stresem z nią związanym i porównań generacyjnych a także naciskiem środowiska zawodowego, iż należy ustąpić miejsca młodym. Badanie stylu funkcjonowania powinno więc uwzględnić: indywidualną perspektywę biograficzną, aktualny kontekst społeczny i cechy osobowości.

 
Źródło zdjecia: Obraz Pavlofox z Pixabay
Przeczytaj także: Straty i adaptacja do okresu późnej dorosłości