Biorca pomocy

            Jeżeli spojrzymy na sytuację z punkty widzenia biorcy pomocy to emocją najczęściej odczuwaną jest tu wdzięczność. Jest ona tym większa im kosztowniejsze było udzielenie pomocy a także im większą wartość pomoc ta ma dla biorcy. Ważnym też jest intencjonalność dawcy i im mniej ona wynika ze zobowiązań darczyńcy. Zależności te wykazały w swych badaniach: Eufrozyna Gruszecka i Małgorzata Szcześniak.
            Pomoc jednak budzi nie tylko pozytywne emocje. Trzy najważniejsze czynniki decydujące o tym czy reakcja na pomoc będzie pozytywna czy negatywna to: zagrożenie dla samooceny, zagrożenie dla sprawiedliwej wymiany i reaktancja.

Samoocena

W badaniach Arie Nadler i Jeffreya Fishera wykazano, że pomoc może wspierać bądź obniżać samoocenę. O faktycznych jej skutkach decyduje współdziałanie cech biorcy i dawcy oraz sytuacji, w której do pomocy dochodzi. Ma tu znaczenie przekonanie o podobieństwie a także wyjściowa samoocena biorcy pomocy. Niska samoocena po udzieleniu pomocy nieznacznie wzrasta, natomiast przy wysokiej następuje zróżnicowanie reakcji ze względu na podobieństwo. Gdy dawca pomocy jest podobny samoocena ulega obniżeniu. Wniosek więc z tych badań taki, że udzielenie pomocy przez przyjaciół jest dla biorcy bardziej bolesny i łatwiej nam ją przyjąć od osób nieznajomych.  Wiąże się to z faktem chęci podtrzymania dobrego wizerunku wśród osób dla nas ważnych .

Wymiana społeczna

Drugim czynnikiem wywołującym reakcje negatywne wiąże się z zasadami sprawiedliwej wymiany społecznej. Przekonanie, że nie będzie możliwe odwzajemnienie powoduje unikanie tejże pomocy i reakcje negatywne na chęć jej udzielenia przez dawcę. Tutaj czynnikiem wzmacniającym jest świadomość, iż w przeszłości udzieliliśmy osobie dawcy podobnej pomocy.

Reaktancja

Trzeci zaś czynnik – reaktancja to opór psychiczny, gdy ktoś próbuje ograniczyć naszą wolność. Nieproszona pomoc może być potraktowana jako chęć wymuszenia wzajemności, i tym samym ograniczenia naszej swobody wyboru. Reagujemy na nią niechęcią i pragnieniem uniknięcia uwikłania. Często wynikiem tego procesu jest pospieszne i dysproporcjonalne odwdzięczenie się.

Dawca

            Pomaganie ma tez niemałe skutki dla jej dawcy. Jeżeli jest następstwem realizacji norm społecznych może się spotkać z reakcją pozytywną, gdy jej udzielimy lub negatywną przy jej zaniechaniu. Chęć niesienia pomocy bowiem jest postrzegana we wszystkich ludzkich kulturach pozytywnie. Ci którzy pomagają, mogą dzięki temu poprawić swój obraz w oczach innych.  Wiele badań wskazuje, iż osoby działające prospołecznie są szczęśliwsi, bardziej optymistyczni i zadowoleni z życia, mają wyższą samoocenę, i rzadziej dotyka ich depresja i poczucie beznadziejności. Badania jednak nie wskazują w sposób jednoznaczny czy jest to skutkiem czy też powodem działań prospołecznych.

Autonomia decyzji

Nie wszystkie jednak działania dobroczynne mają dobry wpływ na ich wykonawcę. Kluczową rolę odgrywa tu motyw skłaniający do udzielania pomocy. Weinstein i Ryan dokonali serii eksperymentów, które wykazały, że dobroczynność ma tylko wtedy dobre skutki, kiedy ma charakter autonomiczny, czyli dawca czuje się sprawcą i autorem swojego działania. Natomiast pomoc postrzegana jako narzucona może pogarszać dobrostan dawcy pomocy. Badania te wykazały również, iż czynnik ten ma wpływ także na biorcę pomocy i pomoc autonomiczna bardziej poprawia jego stan.

Przeczytaj także: Co nas skłania do pomagania? Wyznaczniki pomagania
Zdjęcie: Obraz Niek Verlaan z Pixabay