Potrzeba miłości i opieki

Większość badaczy uznaje, iż struktura potrzeb człowieka jest w zasadzie stała, zmianie ulega jedynie ich miejsce, oraz sposób ich zaspokajania. W późnej dorosłości wzrasta waga takich potrzeb jak: bezpieczeństwo, przynależność, szacunek, życzliwość, przyjaźń, zrozumienie siebie i  świata, bycia użytecznym i akceptowanym. W bardzo zaawansowanej starości najsilniej odczuwane są potrzeby opieki i miłości oraz potrzeby fizjologiczne, z wyjątkiem seksualnej, która z wiekiem słabnie. Większość osób po 60 roku życia zdecydowanie łagodnieje i staje się usposobiona pojednawcza, choć u sporej liczby wzrasta poziom agresji.

Cele i zadania życiowe

W późnej dorosłości wraz ze zmianą kontekstu życia zmianie ulegają cele życiowe, następuje przesunięcie priorytetów życiowych. Polega ono na :

• Intelektualizacji dążeń – zmiana celów związanych z potrzebami witalnymi, praktycznymi potrzebą ekspansji na  cele duchowe i religijne, które dostarczają zadowolenia i zaspokajają potrzebę powinności moralnej, także stanowią źródło poczucia sensu
• Reorientacja temporalna – zmiana nastawienia z prospektywnego na retrospektywne. Starszego człowieka określa bardziej to kim był niż to kim się stanie, często wraca do przeszłości i wynika z potrzeby dokonania bilansu  życia, ustosunkowania się do dawnych doświadczeń, głębszego zrozumienia dla swoich doświadczeń i pozbycia się poczucia winy. Aktywności tej sprzyja refleksyjność, nasilająca się z wiekiem potrzeba porządkowania doświadczeń , harmonizowania relacji ze światem. Stanowi to niezbędny składnik osiągnięcia integracji psychicznej i wewnętrznego spokoju. Prowadzi do poczucia samospełnienia i „dojrzewania do śmierci”. Problem sensu życia i potrzeba rozliczenia się z własną przeszłością zanika w bardzo późnej starości, kiedy dominuje oczekiwanie na śmierć

Od czego zależy postawa życiowa w starości

Nie wszyscy starsi ludzie realizują przedstawiony wzorzec dążeń osobowościowych. Wiele osób przeżywa regres do wcześniejszych etapów rozwojowych, co skutkuje wzrostem egocentryzmu, buntem, koncentracją na podstawowych potrzebach związanych z poczuciem bezpieczeństwa fizycznego, materialnego i społecznego.
Należy też wspomnieć, że starzenie się jest sprzyjającym kontekstem dla religijności, jednak niektórzy seniorzy świadomie religijności unikają. Cele życiowe, kierunek rozwoju osobistego, w dużej bowiem mierze zależą od wcześniejszych aktywności życiowych, głównie od rodzaju realizowanych celów, od efektywności rozwiązywanych konfliktów, a także od refleksyjności i wrażliwości duchowej

Zjawisko skostnienia osobowości

W późnej dorosłości a czasem już w średniej mogą zachodzić zmiany polegające na usztywnieniu osobowości Charakterystyczna dla człowieka dorosłego zdolność do postrzegania rzeczywistości wieloaspektowo może ulegać stopniowemu albo też dość szybkiemu ograniczeniu. Zjawisko to polega na radykalizowaniu się przekonań i postaw, zawężaniu identyfikacji osobistej do określonego kręgu wartości, a tożsamości społecznej do określonej i jasno wyodrębnionej grupy. W ślad za tym idzie skłonność do formułowania uprzedzeń i negatywnych ocen wobec osób i grup identyfikowanych jako obce.

Przejawy skostnienia osobowości

Przejawami tego typu zmian są:

• Jednoznaczna interpretacja wartości podstawowych, finalnych
• Znaczące ograniczenie zdolności do przyjmowania odmiennego niż własny punktu widzenia
• Zawężenie zainteresowań i skłonność do korzystania z wyraźnie określonych źródeł informacji, które są traktowane jako jedyne wiarygodne
• Znaczące ograniczenie elastyczności myślenia i otwartości na nowe doświadczenie
• Skłonność do oceniania i ferowania sądów zamiast rozpoznawania jak się sprawy mają i trafnego opisywania świata
• skłonność do przyjmowania uproszczonych i jednoznacznych interpretacji wydarzeń, zamiast analizowania ich przyczyn i kontekstu

Dlaczego warto znać
Rola sztywności według wielu badaczy jest bardzo niekorzystna. Jest ona rozumiana jako forma oporu wobec zmian, nawet gdy istnieją niepodważalne dowody na to iż zmiana ta byłaby pozytywna, zwiększająca dobrostan psychiczny i poprawiająca jakość życia. Skostnienie osobowości wiąże się z powierzchownym sposobem myślenia o problemach, bez zastanowienia się nad ich istotą i możliwością rozwiązania. Cecha ta jest jedną z najbardziej utrudniających, a nawet niekiedy stanowi barierę uniemożliwiającą osiągnięcie zdrowia psychicznego. Utrudnia efektywne radzenie sobie z następującymi zmianami w późnej dorosłości, ogranicza możliwość rozważania różnych wariantów rozwiązywania napotykanych problemów i sprzyja popełnianiu tych samych błędów.
 Przeczytaj także: Mądrość człowieka starszego
Źródło zdjęcia: Obraz Adina Voicu z Pixabay