Wiedza na temat umierania w szczególności psychologiczna obarczona jest dużą dozą niepewności. Dotyczy bowiem nieprzekazywalnego doświadczenia, trudnego do badania także ze względów etycznych i filozoficznych. Psychologia rozwojowa twierdzi, że wiedza na temat umierania może byś przydatna do głębszego zrozumienia całego cyklu życia człowieka.
            Należy odróżnić śmierć jako przerwanie cyklu życia w wyniku choroby czy wypadku od naturalnego kresu życia, następującego w wyniku starzenia się. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z problemem, w drugim zaś z procesem stanowiącym integralną część całego cyklu życia. Jego istotą jest fizyczne i psychiczne dostosowywanie się do śmierci. W tym okresie życia faktem jest wzmożone zainteresowanie śmiercią i towarzyszą temu dwa główne zjawiska:

Lęk przed śmiercią

To jeden z najistotniejszych, choć często nieujawnianych aspektów fazy preterminalnej. Starsi ludzie nie odczuwają go tak silnie jak młodzi , ale też nie są od niego całkowicie wolni. Lęk przed śmiercią ma charakter złożony, istnieje w nim obawa przed ewentualną karą, lęk przed samym procesem przechodzenia przez próg śmierci i związanym z tym cierpieniem i utratą tożsamości. Według badań lęk przed śmiercią jest słabszy u ludzi głęboko wierzących i u takich, którzy mają dodatni bilans życia.

Powrót do przeszłości

Rewizja i ocena całego swojego życia. W psychologii zjawisko to wyróżnia się na kilka sposobów:

Integracja psychiki

Niektórzy twierdzą, iż wynika to z potrzeby integracji psychiki, jedności myśli i uczuć, konieczności uporządkowania hierarchii wartości. Osiągnięcie tego stanu wymaga przeglądu całego doświadczenia w perspektywie ostatecznej oraz wybaczenia win innym i sobie. Śmierć jest punktem z którego najpełniej widać drogę życiową, sens wszystkich doświadczeń, nawet tych, które wcześniej nie były dopuszczane do pola  świadomości. Ponowna ich reinterpretacja prowadzi do uwolnienia od żalu, poczucia winy i lęku.

Teoria kryzysu

Inni opisuję to zjawisko w kategoriach teorii kryzysu. Przed śmiercią podobnie jak w innych sytuacjach kryzysowych człowiek zadaje sobie pytania tożsamościowe: Kim jestem? Jaki był cel i sens mojego życia? Jakie błędy popełniłem? I pod ich naporem dokonuje rewizji swojego życia
 

Uaktywnienie pamięci sensorycznej

Inną teorię jest hipoteza o uaktywnieniu się pamięci sensorycznej w fazie preterminalnej i ucieczce od ponurych myśli dotyczących teraźniejszości. Człowiek wtedy przeszukuje pamięć celem doświadczenia przyjemności ale nieuchronnie napotyka na wspomnienia budzące negatywne emocje, wśród których dominuje poczucie winy. Według gerontologów poczucie winy stanowi  główny problem wśród zaburzeń emocjonalnych u schyłku życia

Reakcja na krytyczne wydarzenia

Niektórzy badacze twierdzą, że ludzie reagują na śmierć podobnie jak na inne krytyczne wydarzenia: od gniewu, lęku, depresji, po zaprzeczanie i lekceważenie. Inni zakładają istnienie w psychice człowieka „schematu śmierci” skonstruowanego bardzo wcześnie pod wpływem kultury, tradycji i osobistego systemu wartości. Staje się on wyraźny w drugiej połowie życia a największą aktywność zyskuje po 70 roku życia. Istotnym jego elementem jest przekonanie o nieśmiertelności. Pod wpływem tego przekonania ludzie u progu śmierci czują potrzebę zwrócenia się ku transcendencji i dokonania ostatecznego wyboru.
 
Źródło zdjecia:Obraz Adina Voicu z Pixabay
Przeczytaj także:Role społeczne w późnej dorosłości