Straty w okresie starzenia

Głównym psychospołecznym zadaniem w późnej dorosłości jest adaptacja do nowej sytuacji życiowej, chrakteryzującej się istotnymi stratami oraz ich kumulacją. Straty te dotyczą:

• Zdrowia, siły, sprawności i atrakcyjności fizycznej
• Pozycji zawodowej, prestiżu i statutu materialnego
• Kontaktów zawodowych i towarzyskich
• Więzi z bliskimi osobami – z powodu wzrastającej z biegiem lat liczby zgonów oraz zmiany struktury rodzinnej (dzieci zakładają własne rodziny)
• Perspektywy życiowej, tj. kurczącego się czasu życia, planów i możliwości ich realizacji
• Tożsamości społecznej z powodu nienadążania za przemianami społeczno-kulturowymi i technologicznymi.

Krytyczne wydarzenia jakimi są wymienione straty i związane z tym emocje, stanowią źródło przeżywania w różnych sytuacjach kryzysu. Klasycy psychologii rozwojowej nazywają ten mechanizm teorią stresu starości.

Teoria stresu starości

Teoria stresu starości mówi o tym, że krytyczne wydarzenia związane z procesem starzenia się działają jak stresory zmuszając jednostkę do nieustannej readaptacji, pozbawiają je nabytych cech i obnażają jej pierwotny obraz co staje się wtórnym czynnikiem stresogennym. Ostatecznie wskutek tego procesu następuje rekapitulacja cyklu rozwojowego tzn. powrót do schematu typowego dla wczesnego dzieciństwa gdzie najważniejsze znaczenie mają potrzeby dobrostanu fizjologicznego, poczucia bezpieczeństwa i ogólnej łagodnej stymulacji.
Sprostanie procesom starości wymaga osobistej kontroli nad życiem, a podstawą adaptacji do starości stanowią:

• Selektywna optymalizacja sprawności tj. podtrzymywanie przez stymulację i aktywność tych funkcji, które słabną najwolniej
• Stopniowe podejmowanie działań kompensacyjnych
• Utrzymywanie optymizmu

Adaptacja do starości

Ustosunkowanie się do procesów starzenia cechuje się dużym zróżnicowaniem indywidualnym. Głównymi czynnikami różnicującymi (oprócz stanu zdrowia i warunków materialnych) są:

• Sprawność intelektualna
• Cechy osobowości
• Rodzaj i poziom aktywności realizowanej we wcześniejszym okresie życia
• Ukształtowane w młodości postawy
• Poczucie bezpieczeństwa psychologicznego ukształtowane we wczesnym okresie życia

Efektywna adaptacja do starości przejawia się w:

• akceptacji nieuchronności starzenia się i związanych z tym trudności,
• akceptacji przemijania i nadchodzącego kresu życia,
• w dostosowywaniu stylu życia do obecnych warunków,
• w dostrzeganiu pozytywnych aspektów swojej sytuacji życiowej
• w twórczej postawie
• skoncentrowaniu uwagi na tym co istotne, co maksymalizuje poczucie sensu życia i daje pogodę ducha

Specyficznym wskaźnikiem adaptacji do starości jest podjęcie ostatniego zadania rozwojowego jakim jest przygotowanie się na śmierć.

Gdy się nie przystosujemy

Brak przystosowania do starości przejawia się natomiast w:

• samoizolacji
• mizantropii
• apatii
• negatywnych emocjach
• wzmożonym lęku
• poczuciu winy

 Zródło zdjęcia: Obraz Sabine van Erp z Pixabay  
Przeczytaj także: System potrzeb i postaw w okresie późnej dorosłości